Təməl Linux Sistem Məlumatları
pwd : Olduğunuz faylı göstərir
- whoami : Hansı istifadəçidə olduğunuzu göstərir (root, əli, vəli və s.)
- uname -a : Sistemin kernel məlumatını verir
- ps aux : Sistemdə işləyən servisləri göstərir
- ps aux | grep root : Sistemdə root olaraq işləyən servisləri göstərir
- users : Sistemdəki istifadəçiləri göstərir
- ifconfig : Sistemdəki şəbəkə(network) ayarlarını və IP adresini göstərir
- history : Terminala əvvəldən girilən bütün komandaları göstərir
- passwd : İstifadəçinin şifrəsini dəyişdirmək üçündür
Təməl Şəbəkə Məlumatları
Şəbəkə nədir?
Şəbəkə sadəcə cihazların bir-birilə əlaqə qurması və müəyyən edilmiş məlumatların paylaşılması deməkdir.
IP adresi nədir?
IP adresi (ingiliscə İnternet Protocol Address), cihazların şəbəkə üzərindən digər cihazlar ilə veri alış-verişi etməsi üçün istifadə etdikləri bir adresdir.
DNS nədir?
Saytların IP adresini tutan bir dəftər olaraq düşünün, məsələn hansısa sayta daxil olmaq istədikdə bəzən daxil ola bilmirik, bir çox səbəbdən baş verə bilir bu, məsələn sayt hansısa səbəbdən IP blokluyur, biz də bu zaman fərqli DNS istifadə edib sayta daxil oluruq.
OSİ Modeli
Model OSİ Model OSİ Open Systems Interconnection basic reference model – Açıq sistemlərin qarşılıqlı əlaqəsi üçün əsas istinad modelidir. 1983-cü ildə qüvvəyə minib. Praktikada istifadə olunmur. Ama nəzəri baxımnan, öyrənmək üçün, və şəbəkə problemlərini diaqnostika etmək üçün çox faydalıdır. Model 7 səviyyədən ibarətdir.
Cədvəldə beynəlxalq dildə və bizim dildə göstərilib. Hər səviyyədə özünə məxsus ölçü vahidi qeyd olunub. Səviyyələr arasında qarşılıqlı əlaqə prinsipini başa düşmək üçün bu sxemə baxaq.
Xost1 və Xost2 hər hansı avadanlığlarımızdı. Xost1 məlumatları Tətbiq etmə səviyyəsinə göndərir.O isə öz növbəsində Prezentasiya səviyyəsinə ötürür və s. Və cavab olaraq Xost2-dən məlumatlar geri qayıdır. Məlumatın ötürmə yeri hər hansısa naqil KAT5 və ya KAT6 ethernet kabelidir.
İndi isə gəlin Model OSİ səviyyələri haqqında danışaq:
7ci Tətbiq etmə səviyyəsi(Application) Tətbiqlər,proqramlar ilə istifadəçinin qarşılıqlı əlaqəsini qurur: http, https, ftp protokolları və s İnformasiya növü – məlumat. Qeyd edək ki,internet explorer,Chrome,Opera,Mozilla kimi brauzerlər tətbiq etmə deyil.
6cı Prezentasiya səviyyəsi(Prezentation) Məlumatın formatına cavabdehdir: Məsələn bu şəkil, video, şifrələnmə və s.ola bilir. İnformasiya növü – məlumat
5ci Seans səviyyəsi (Session) Əlaqənin yaradılmasına cavabdehdir Seansın yaradılmasını və bitməsini idarə edir İnformasiya növü – məlumat
4cü Transport səviyyəsi Məlumatların çatdırılmasıni yerinə yetirir. Çatdırılma qarantiyalı və ya qarantiyasız ola bilir. Yəniki, birdən məlumatlar çatdırıla bilməsə onlar yenidən göndərilir. İnformasiya növü – Seqment və ya Dataqrammadır. Seqment qaraniyalı çatdırılma üçün.
3cü Şəbəkə səviyyəsi (Network) Məntiqi ünvanlama, adresləmə həyata keçirir. İP- adreslər ilə işləyir. Avadanlığ: Marşrutizator (router) İnformasiya növü – paket
2ci Kanal səviyyəsi (Data Link) Fiziki ünvanlama, adresləmə həyata keçirir. MAC- adreslər ilə işləyir. Məlumatın başlanma və sonunu qərarlaşdırır. Avadanlığ: Kommutator (switch), şəbəkə kartı. İnformasiya növü – kadr, freym
1ci Fizikal səviyyəsi (Physical) Bitləri göndərir və alır. Məlumatın ötürülmə yeri ilə işləyir. Məsələn ,optik kabel, mis kabel. Məlumatları siqnal şəkilində təqdim edir. Məlumatların bir nöqtədən başqa nöqtəyə ötürmə və qəbuletməsinə cavabdehdir. Umumiyyətlə bildiyimiz kimi siqnal 0 və 1-lər şəkilində ötürülür.Və 1 yüksək siqnal 0 isə kiçik siqnaldır.Amma 0 siqnalın olmamağı anlamına gəlməz. Məsələn bir nöqtədən 5 volt bu 1, digər nöqtədə isə 1 volt bu isə 0 kimi başa düşülür. Fizikal səviyyənin borcudur ki, siqnal gələndə 5 voltu görəndə 1 kimi 1 voltu da görəndə 0 kimi qəbul etsin. Qarışdırmasın. Avadanlığ: Xab, antenn Wi-Fi İnformasiya növü – bit